Sunday, 15 September 2013

Hrawkna(Pharyngitis)

Hrawk na hi a tam zawk chu thil ho te, in lama mahnia in enkawl dam mai theih a nih laiin a then thung chu (5-10 percent) thil pawi thei tak, Doctor pan ngei ngai chi a awm bawk.
Hrawk na chu engvanga lo awm nge?
Thil tam takin hrawk na hi an siam thei:
  • Viral infection: Hrawk na tam ber hi chu virus vanga awm a ni. Virus vanga hrawk na hi a tlangpuiin a nasa vak lova, mahnia in enkawl mai theih, ni 7-10 chhunga reh leh mai an ni tlangpui.
  • Bacterial infections: Hrawka bacterial infection siamtu tam ber chu  bacteria chi khat,   Streptococcus hi a ni. Infection awmna lai a zirin chi hrang hrangin a sawi theih:
a) Tonsil infection (tonsillitis)
b) Epiglottis infection (Epiglottitiis)
c)  Dangmawn vung (Uvulitis)
d) Aw bawm (larynx) vela infection awm (laryngitis and arytenoiditis).
  • Fungal infection(Thrush): Antibiotic rei tak lak hnuah emaw Cancer enkawlna lakin a awm duh hle.
  • Irritants : Hrawk na kar khat aia a rei chuan hetiang vang hi a ni duh
a) Kaa thawk vang (Mouth breathing)
b) Meizuk (Smoking)
c) Boruak bawlhhlawh (Air pollution)
d) Postnasal drip -- hritlang leh sinus infection avanga hnaptui, hrawka luang thlain a siam a ni.  
e) GERD(Gastro esophageal reflux disease & RPL(Reflux pharyngo-laryngitis), pumpui thur hrawka lo chhoin hrawk a chiah avanga awm a ni.        
Irritant vanga hrawk na hi na ut-ut, tawrhhlelhawm pui ni chiah lo mahse a reh mawh hle thung, dam tur chuan a awmtirtu tih reh phawt a ngai.

Hrawk na (Pharyngitis) chu engtinnge a lan chhuah?
Pharyngitis miin a vei chuan tiang hian an awm chawk:
  • Hrawk a na-thip tuka, thil lem a harsa thei bawk.
  • Hrawk a za a, khuh a siam duh hle.
  • Hnarping leh hahchhiau
  • Aw chhang
  • Khawsik   
  • Chau ngawih ngawih
  • Nghawng thalbe vung (swollen neck nodes)

Mahnia inenkawl dan
Hrawk na tam zawk hi chu in lamah mahnia inenkawla dam mai thei an ni
  • Tui lum chiala hrawk thuah tur, antiseptic gargle a hman theih bawk.
  • A nat viau emaw khawsik a awm chuan nachhawkna (Paracetamol etc) a ei theih bawk.

Engtik hunah nge Doctor pan tur
Hrawk na tam zawk hi mahnia inenkawl emaw inenkawl em em loh pawha dam mai theite an ni. Doctor kan pan ngei ngei a ngaih hun hi hriat a tha:
  • Hrawk a vun nasata thawk harsa a awmin
  • Chaw leh damdawi ei a harsatin
  • Damlo a chauh viau chuan
  • Lei leh hmui vel a vun telin
  • Nghawnga bawk a awmin
  • Hrawk na awm thut, khawsikin a tlakbuak bawk
  • Hrawk na kar khat aia a rei chuan
Natna dang ang bawkin hrawk na-ah pawh hian Doctor rawn vat theih hi thil tha ber a ni. Hetiang hi a theih loh chang a awm thin avangin mahnia inenkawl theih chinah chuan tih ve a tha. Doctor inentir chuan a natna chhan a zirin enkawlna pawh chi dang dang pek tur a awm. A tam zawk hi virus leh irritants vanga awm a nih avangin Antibiotic eiin awmzia a nei lo tih hriat a tha. Bacterial infection a awm a nih erawh chuan pek ngei a ngai thung.

Aw Chhang

  • Aw chhang tih chuan kan hre thiam tlang mai awm e, hrilhfiah tum ting lo mai ang.
    Aw chhang hi eng vanga lo awm ngawt nge?
    Chhan tam tak a awm thei. Aw chhang tam ber hi chu aw bawm vung (inflammation of vocal crd) vanga lo awm a ni. Hetiang thlen thei lar zualte chu:-
    • Laryngitis (infection of vocal cord, viral or bacterial): Aw chhang thlentu tam ber a ni ang.
    • Aw hman nasat (vocal abuse): Thu sawi mi leh zai mi ten an nei chawk.
    • Vocal cord nodule and polyp : Hei pawh hi aw hmang rim ten an nei duh.
    • Gastro-esophgeal relux disease (GERD) : Pumpuia thurin hrawk a bual thin vanga awm.
    • Boruak bawlhhlawh hipluh leh Meizuk.
    • Awrpuar leh thyroid natna thenkhat.
    • Aw bawm hliam (injury to voice box).
    • Thluak lam that lohna, eg. Parkinsonism, Stroke etc.
    • Cancer : Aw bawm cancer bakah chuap cancer te, chawkawng cancer-ah te pawh aw chhang a awm chawk.
    Engtinnge aw chhang lakah kan invent ang?
    Aw chhang tur lakah hian inven vek theih a ni lo nain inven theihna chin a awm:-
    • Ring taka tawng pumpelh hram tur, microphone hman mai zawk a tha.
    • Voice therapist (Civil Hospital-ah kan nei a, Private-a inhawng pawh an awm) leh zai zirtirtu (singing teachers)-te thurawn lak thin a tha.
    • Mei zu thin tan bansan hmak tur.
    • GERD ven nan zu, caffeine (thingpui, coffee) leh spicy food bansan a tha.
    • Aw chhang reh mai lo chu Doctor hnena entir tur.

Steroid Hnathawh Tha lo Thenkhat (Steroid Side Effects)

Corticosteroid (sreroid tia sawi thin a ni bawk) hi damdawi tha tak, a hmanna dik taka a tawk chauh hman chuan tangkaina tam tak nei, nunna hial chhanna atan pawh thil tha tak a ni. Hmanna tur dik lova kan hman emaw, mamawh aia tam kan hman emaw pawhin that lohna (side effect) tam tak a thlen thei tih hriat a, fimkhur takin Doctor-te enpuina hnuaiah chauh hman thin tur a ni. Tun hnaiah ‘thauna damdawi’ tia mi thenkhatin kan ei leh ngawt thin pawh hi a thawh dan han hmuh chiah hi chuan steroid hnathawh a ang hle. Hming hran hran puttir an ni a, khawchhak lam atanga lo lut an ni tlangpui bawk. Heng damdawi lakah hian fimkhur a tul hle.
Doctor-te pawh hian steroid an chawh hian an fimkhur em em thin, a tul bak pek an hlauh thin avangin a rei lo thei ang ber an pe thin a, pek tawp thut a that loh avangin a dose ti tlem tial tialin an ti tawp chauh thin bawk. Steroid hnathawh tha lo, lang nghal mai leh hun rei hnua lang chauh thin a awm:-
Steroid hnathawh lang nghal mai theite (short term effect) :
  • Chaw ei a ti tui
  • Muthilh theih loh (insomnia) a thlen thei
  • Awm nawmna a siam (changes in mood and behavior)a
  • Mi a ti rit (weight gain)
  • Diabetes a ti zual
  • Thisen sang a ti zual
  • Mit pressure sang (glaucoma) a ti zual
  • Lung tha lo (congestive heart failure) a ti zual thei
Steroid hnathawh a rei hnua lang chhuak (long term effect):
Rei tak steroid hi hman a nih chuan that lohna tam tak a thlen thei, hetiangte hi
  • Glaucoma (mit pressure sang) a siam thei
  • Cataract (mitnaute paw) a thlen thei
  • Hypertension (thisen sang) a siam thei
  • Lung that lohna hrang hrang a thlen thei
  • Zunthlum a siam thei
  • Mi a ti thau hnuk thei (obesity)
  • Hrawk na chi khat (GERD) a thlen
  • Ruh a ti chak lo (osteoporosis)
  • Tihrawl a ti chak lo (myopathy)
  • Natna thenkhat kai a awl bik
  • Taksa vung (cushing syndrome) a siam thei
Hetiang side effect-te hi awm thei a nih hriain loh theih loha rei deuh steroid pek ngaiah hian Doctor-te pawh hi an fimkhur hle thin. Hetiang a nih laia hriat loh vang leh fimkhur tawk lohna avanga keimahni leh kan chhungte chunga chhiatna thleng thei lakah hian I fimkhur ang u. Rei lo te thauna um avang hian nakin lawkah natna tha lo tak kan vei thei tih hi I hre tlang mawlh ang u. Steroid hi naupang leh naupai/nau hnute pelai-ah phei chuan pek loh tawp a tha ber.

Hritlang(Common Cold)

Hritlang han tih hian a huam zau thei fu awm e. Tuna kan tum ber erawh chu hritlang pangngai (Common Cold) hi a ni. Hetiang natna miin a lo kai chuan hnar leh hrawk tuamtu a vung a, chu chuan hnar a ti ping a, hrawk a thip  hlur thin. Khawsik leh taksa na them thum a awm thei bawk.
Enge a awm tirtu?
He natna awm tirtu hi virus a ni a, in kaichhawm awl tak a ni. Virus chi hrang tam tak he natna siam thei hi an awm, a lar zualte chu rhinovirus, coronavirus leh respiratory syncytial virus te hi an ni awm e. Thlasik lai leh khawhnawn hun lain a awm duh zual.
Hritlang veite engtinnge an awm le?
  • Hnar ping leh hnap tui
  • Hahchhiau
  • Lu na
  • Taksa nuam lo leh na sep sep
  • Khawsik seng seng
  • Thawk harsa
  • Hrawk vung leh na
Hritlang chu engtia enkawl tur nge?
  • Hnar hnawhtu hnap hnitfai thin tur.
  • Saline/tuilum chi al hmanga hnar thuahfai a tha (syringe hmanga kahluh mai pawh a theih), saline nasal drop/spray a hman theih bawk ang.
  • Secondary infection a awm a nih loh chuan antibiotic hmanin awmzia a nei lo.
  • Hnar ping tih reh nan Decongestant nasal drop kan hmang a nih chuan fimkhur taka hman tur, regular taka hman hi a pawi thei.
Hritlang vang hian eng natna dang nge awm thei?
Hritlang hi tihdam vat a nih loh chuan natna dang (secondary infection) hnar, beng leh hrawk mai bakah thawkna dawt leh chuap-ah te pawh a awm duh hle.
  • Sinusitis ­– viral leh bacterial, lu na leh khawsik a zual thei, puitlingah a ni duh bik.
  • Ear infection – Naupangah a awm duh. Beng na leh khawsik an nei thin.
  • Laryngitis – Aw chhang leh thawk harsa thleng pawhin a awm thei.
  • Acute or Chronic Bronchitis (Awm na) .

Windows 7

Windows 7 all Edition X86 & X64 Bit
Download Here  

COMPUTER NUNG THA THEI LO (BOOT THA THEI LO) SIAM/CHECK DAN (TROUBLESHOOT) STEP-BY-STEP


I Computer a nung thei lo (boot thei lo) emaw, nung ang deuh a a awm a ( a fan leh a indicator light a eng vek) a screen ah engmah a lan loh emaw, a nung  a a thi lehnghal zel emaw, POST (power on self test) / BIOS Message a lo lang a a tang anih chuan a hnuai a mi ang khuan a awmdan a zir in i ti dawn nia.

      ( A Operating System in awmzia a nei lo, eng OS pawh hmang ula a in ang vek, Windows, Linux, Unix pawh nise a danglam lo, a hardware i khawih dawn reng reng in switch off in plug ah phoi la, i kut a static electricity paih (drain) nan khan thir engemaw i khawih zeuh phot thin dawn nia )


I:    I Computer i ON a engtinmah a awm loh a a fan a vir lo a, indicator light a eng lo bok anih chuan a hnuaia CASE 1 ang khuan ti ang che.

II:   I Computer i ON a a fan a vir a, indicator light pawh a eng a, mahse monitor ah engmah a lo lan loh chuan CASE 2 ang khuan ti ang che.

III:  I Computer i ON a a rawn nung a, a thi leh nghal daih zel anih chuan  CASE:3 ang khuan ti ang che.

IV: I Computer i ON a a nung vek a Monitor ah pawh a lo lang a, mahse Windows (Operating System) in load hma a a tan/din daih chuan CASE 4 ang khuan i ti dawn nia.

V:  I Computer i ON veleh engmah kal lo a beep ri a awm char char chuan, a RAM emaw, a Processor emaw a detect lo emaw (a chhia emaw) tihna ani tlangpui, a rik dan erawh a in ang lo. A motherboard siamtu company a zir in a detect loh in ang pawh a rik dan a dang leh. A RAM detect lo hi a tam zok chu ani a, a RAM phoi la, a ke kha erasure (nawhreh) in nawt fai la, i vuah tha leh dawn nia, Uluk deuh in vuah la, i vuah dik chuan a ri khep ang. A la ngai reng anih chuan RAM tha dang vuah la, a la rik fo chuan a Processor lam a chhia a ni ang. A overheat emaw, a processor fan emaw a detect loh pawn a beep thei, chutiangah chuan CASE 3: Step iv khu en roh.
   

    (Hriat hmasak tur chu Computer siam (troubleshoot) dawn reng reng in a awlsam a piang tih (test/check) hmasak zel tur.)



CASE 1: I Computer i ON a engtinmah a awm lo, a a fan a vir lo a, indicator light a eng lo bok anih chuan a hmasa berah
STEPS:
i)   I power/current line ( a power cable) a in vuah nget em tih leh a swith i ON kim em check la, i plug a chhia pawh ani thei, Power Supply Unit (PSU/SMPS) ah pawh a switch a awm thin bok, i ON kim vek em check roh.

ii)  A switch zawng2 a in ON kim vek chuan i Computer ON na switch a cabinet a mi kha a dik em check roh, a tlum emaw, a keh/thlawn emaw em check la.

iii) A dik vek chuan i SMPS kha a tha lo ani thei, a tha dang vuah la test ang che ( SMPS chhia hi hemi problem ah chuan a lar (common) ber ani )

iv) SMPS tha chiang sa i vuah pawh a a la ngai reng anih chuan i Motherboard/Mainboard a chhia ani ngei ang, a tha/thar a thlak a ngai ang.



CASE 2: I Computer i ON a a fan a vir a, indicator light pawh a eng a, mahse monitor ah engmah a lo lan loh chuan
 STEPS:
i)   I monitor power cable check roh, a nghet lo ani thei, i monitor kha a tha lo hrim hrim pawh ani thei bok.

ii)  Engkim a in connect dik vek a monitor a that si chuan a hardware dang i khawih hma in a hmasa berah a motherboard battery ( CMOS battery) kha phawi la, second 20 hnu velah vuah leh ang che. ( Hemi problem ah chuan hei hi a lar (common) ber ani)
     ( Hemi step hi han sawi zau deuh ila, battery kan phawi hian a Motherboard BIOS settings ( bios settings leh date leh time zawng zawng hi CMOS ah a in save, chu chu a battery hian a vawng.) a in reset a, a settings dik chiah lo emaw, eng vang emaw a lo inthlak palh a awm pawh in a default ah a in reset leh vek. Memory ah tangkhang a awm anih pawh in a in clear leh vek. Hemi step i tih zawhah hian BIOS atangin date/time i set that leh a ngai. Hetianga a awm fo chuan a BIOS flash/upgrade a ngai thin)

iii) A la ngai reng anih chuan i check leh tur chu a Power Supply Unit (PSU/SMPS) ani, a indicator light a en vang leh a fan a vir vang ringot khan a SMPS chu a tha tihna ani lo. SMPS tha chiang sa dang in thlak thleng la test leh ang che.

iv) Engmah a danglam loh chuan RAM, Graphics card, etc ( a thlawn theih zawng kha ani mai) kha thlawn la vuah tha leh la test leh ang che.

v)  A la ngai reng chuan a RAM kha phawi la, a tha chiang sa in han test teh.

vi)  A la that loh chuan a RAM kha phawi leh la, phawi chung khan ON la, beep ri a awm em ( a motherboard an internal speaker a invuah tur ah ka ngai, a hranpa a phawi chawp a nih loh chuan a in vuah sa), engmah a rik loh a RAM tha i vuah leh pawh a awmzia a awm loh chuan i motherboard kha a thar/tha a thlak a ngai ang.
  
 ( "Kei chu hetiang a a awm chuan a RAM ka vuah tha a a tha leh mai zel, engmah i hre tak tak lo aniang, RAM vuah that hmasak ber tur" i tih chuan heti hian ngaihtuah roh :D . A RAM i phawi a i vuah that khan enge a tih ber, a tih chu a Memory ah engemaw tangkhang a awm khan a in clear a, a battery i phawi a i vuah that kha chuan a memory a mi a in clear bakah a BIOS settings kha a in reset tel bawk ( Saihlum pakhat a sava 2 perhthlak ??). A RAM a nghet lo emaw, a detect tha lo emaw anih chuan a beep ang. RAM hi a sensitive khawp a, i kut vel a static electricity ringot pawh khan a tichhe palh thei, Chubakah a RAM phoi a vuah that fo hian a slot a ti thawl mai2 a, a chhe hma duh, a dik lo a sawi deuh a i nem vak phei chuan a slot kha a chhe mai ang. )


CASE 3: I Computer i ON a a rawn nung a, reiloteah a thi leh daih zel anih chuan
STEPS:
i)   A hmasa ber in i Computer switch ON na lai kha a tlum em check la, a lang a tlum lo pawh khan a chhung a switch a tlum thei ( i hmeh khan a rawn return em tih a hriat theih kha)

ii)  I processor fan kha a nung zok chhung khan a vir em check roh, a fan power cable kha a nghet lo/invuah lo pawh ani thei. ( Computer thenkhat ah chuan a processor fan a detect loh in a beep thin bok)

iii)  Engkim a invuah dik chuan a SMPS kha a tha chiang sa in thlak la test leh roh. ( SMPS chhia hi hemi problem ah chuan a lar (common)  khawp mai)

iv)  A processor a sat lutuk (overheat) vang hian hetiang hian a awm thin bok. (I On tirh ber chuan rei deuhhlek pawh a nung thei, mahse a thih veleh a ON lehnghal i tum chuan a thi lehnghal zel ang, i ON leh zel chuan a nung lo top ang in a awm ang. (Computer thenkhatah chuan a POST/BIOS Message ah a Overheat tih a inziak a chumi hnu ah a thi thin bok). Hetiang a a awm anih chuan heatsink paste/solution hnawih a ngai. A processor fan leh heatsink kha thlawn la, toothbrush ro tha deuh in a heatsink leh fan kha ti fai la, a paste kha a processor chungah khan Ar chil zat ( a processor chung a kai rual tur tok vel) i tat ang a, a heat sink leh fan kha i vuah tha leh dawn nia. ( Hetiang problem-ah chuan hei hi a common ber pawl)


CASE 4: I Computer i ON a a nung vek a Monitor ah pawh a lo lang a, mahse Windows ( Operating system) in load hma BIOS/POST message a a tan/din daih chuan
STEPS:
i)   I monitor ah BIOS/POST message inziak a zir in tih dan tur a awm thin. Error message engemaw a inziak a, Press F1 to contine a tih chuan ( Hemi error siam tha tur chuan BIOS a luh a ngai thin, a luh na key chu Del emaw F2 emaw a ni tlangpui, i Computer a zir in a key dang pawh ani thei tho bok, POST ah tho khan a inziak ang)
     a) Date/time not set a tih chuan BIOS ah lut la, a date/time set tha roh. I ON apiang a a la tih tho chuan i CMOS battery kha a down toh a thlak a ngai.
     b) 'FLOPPY DISK ERROR'  a tih chuan BIOS ah lut la, floppy drive kha disable ang che.
     c) Keyboard not detect a tih chuan i keyboard vuah tha la ala ngai reng chuan keyboard hran hmang rawh. ( Computer hlui thenkhatah chuan Keyboard not detected, press F1 to continue la ti tho te pawh a awm :D)

ii)  A chunga mi ni lo error message dang a lan chuan, a Motherboard/CMOS battery kha phawi la, second 20 hnu ah vuah tha leh rawh, hemi hian BIOS settings a reset ang. (BIOS atang in Date leh time set that leh tur)

iii) A la pangngai reng chuan a SMPS tha in test roh.

iv) A la dik loh chuan a RAM, Hard Disk, etc kha vuah tha vek la, a la dik loh chuan a part mal mal kha a tha chiang sa in i test dawn nia. ( a motherboard pawh tiam in).

v)  A hardware a that vek a, Error Message a lan tlat si chuan, a message a zir in hma lak dan tur a awm thin. A then chu a motherboard a jumper in set dik lo te, a BIOS corrupt/chhia te ani thei. BIOS a corrupt a a reset that theih loh chuan flash that a ngai.

Boot Disk Write(Burn) Dan

 PowerISO install la Run PowerISO.

Click on the "New" button on toolbar or choose the "File > New > Data CD / DVD Image" menu.

Click on the "Add" button on toolbar to add files and folders. You can also directly drag files and folders from Windows Explorer to the PowerISO window.

Choose the menu "Action > New Folder" to create a new folder.

Choose the menu "Action > Change Label" to change the default label.

Choose the menu "File > Properties" to set the iso file properties.

Click on the "Save" button on toolbar, or click on the "File > Save As..." menu.

Choose the menu "Action > Boot > Add Boot Information" to load a bootable image file.

Save the iso file to "Standard ISO Images (*.iso)" format.

To make bootable CD, please burn the iso file to a blank CD / DVD disc.
2 minutes ago · Like